سیر مطالعات ساختاری:
انسان در مسیر تکامل و خودسازی به دو گونه سیر و سلوک نیاز دارد. سیر و سلوک نظری و سیر و سلوک عملی.
در بحث هدف گفته شد که هدف سیر مطالعات اسلامی، احیای حیات معقول و سیر و سلوک نظری است.
بزرگان گفته اند: زندگی انسان چیزی جز آموختن و به کار بستن آن نیست. در روایت داریم که العلم یرشدک و العمل یصل بک. علم به تو آگاهی می دهد و عمل تو را به مقصد می رساند.
این فرایند می تواند بدون برنامه به صورت نا منظم و یا به صورت سلیقه ای انجام شود. اما در صورتی که انسان بخواهد با هدف و انگیزه احیای حیات معقول و پرورش عقل، به منظور طی طریق تکامل انسانی مطالعه کند، لازم است که ساختار منظمی را در اندیشه و ذهن خویش ایجاد نماید، به همین خاطر نیازمند سیر مطالعاتی منظم و مسیر خاصی است که همگام با ساختار شکل گیری شخصیت ، اندیشه و عمل او تنظیم و طرح ریزی شده باشد .
اگر به این باور برسیم که انسان دارای ساختار بسیار دقیق، سامانه ای سازمان یافته و مکانیزم منظمی در جهت شکوفایی، رشد و کمال است و همچنین دین که دستورالعمل و روش ساخت شخصیت انسان است، نیز از ساختاری منطقی و سیستماتیک برخوردار است ، طبعا سیر مطالعاتی و عملی پیشنهادی به انسان نیز از همین سازمان یافتگی و نظم تبعیت خواهد کرد.
بر این اساس سیر مطالعاتی باید بر اساس مسیری طراحی شود که در ساختار تکوینی انسان، به صورت سرشتی و خلقتی وجود دارد. مسیری که نظام ا خلاقی و تربیتی اسلام برای رشد و تعالی انسان تعریف می کند.
بنابر آنچه ما در این نوشته به صورت مبنایی بیان کرده ایم، اسلام و قرآن کریم ابتدا انسان را به شکوفایی عقل و احیای حیات معقول انسانی فرا می خواند و سپس او را به عشق و عبودیت و احیای زندگی عرفانی دعوت می کند. این دو مرحله از زندگی باعث می شود که انسان خود را از اسارت زندگی طبیعی خارج کند و مسیر تعالی و تکامل خود را در راستای قرب الهی بپیماید.
سیرهای مطالعاتی ای که تا کنون پیشنهاد شده و افراد یا گروه های آموزشی و پژوهشی در قالب مقاله و کتاب، تنظیم نموده اند ، تا حدودی از این منطق تبعیت می کند، ولی هنوز ساختار و منطق آن آنچنان که باید، به صورت روشن بیان نشده است و نیاز به دقت پژوهشی فراوانی در آن مشاهده می شود .
نگارنده این سطور به سهم خویش تلاش نموده است تا در جهت حل و رفع این مشکل قدم بردارد . در طرحی که در این زمینه ارایه نموده ایم، سعی بر آن شده است که ساختار وجودی انسان و مراتب حیات و زندگی او مد نظر قرار گیرد و همگام با نیازها و سوالاتی که به صورت منطقی برای یک جوان در حین بلوغ فکری مطرح می شود ، مسیریابی صورت پذیرد . به این امید که مورد استفاده شما خواننده محترم و سایر دانش جویان و کمال طلبان قرار بگیرد .
چند نوع سیر مطالعاتی تا کنون پیشنهاد شده است که عبارتند از:
1- سیر مطالعاتی شخصیت محور: در این روش پیشنهاد می شود که شما اول آثار فلان نویستنده را بخوانید، بعد آثار نویسنده دیگری را و هکذا.
2- سیر مطالعاتی سطح محور: به این معنا که شما اول کتاب های آسان را بخوانید و بعد کتاب های سخت تر را.
3- سیر مطالعات سیستم محور: به نظر می رسد که سیر مطالعاتی باید سیستم محور مطرح شود. بعد از اینکه سیستم خاصی بر اساس تئوری اسلام برای زندگی انسان مشخص شد، آنگاه سطح بندی هم لازم است.
در این راستا شخصیت محوری هم می تواند در جای خود قابل توجیح باشد، زیرا ممکن است یک نویسنده با حفظ سیستم محوری برای سطح خاصی مطلب نوشته باشد و نویسنده دیگری همین موضوعات را به صورت سیستمی برای سطح بالاتری تنظیم کرده باشد. در این صورت می توان گفت ابتدا کتاب های فلان نویسنده را بخوانید و بعد نوشته های نویسنده دیگر را مطالعه کنید.
